Arth Ani Anvay

कोविद-१९ विरूद्ध नागरीकरण/एकत्रीकरण ?         कोविद१९ च्या महामारी विरूद्ध भारताने युद्ध पुकारून एक महिना पूर्ण झाल्याने या का ळा तील अनुभवाधारे भविष्याचा वेध घेण्याचे प्रयत्न आता होत आहेत. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी त्यांच्या ‘ मन की बात ’ या कार्यक्रमात जनतेने यापुढेही सावधगिरी बा ळ गण्याची आवश्यकता मांडतानाच भविष्यात ‘ मास्क ’ हा सामान्य , आणि सन्मान्य , पेहरावाचा भाग बनेल अशी शक्यता वर्तवतानाच तिची आवश्यताही त्यांनी अधोरेखित केली. वैयक्तिक आचरणात अजून कांही बदल (उदा . सार्वजनिक ठिकाणी न थुंकणे , वारंवार हात धुणे) होणेही आवश्यक ठरेल. भविष्यात महामारीच्या प्रसंगाचा सामना करण्यास असे बदल आवश्यकच ठरतील. पण सामुहिक पात ळी वर कोणते धोरणात्मक वर्तणूक बदल आवश्यक ठरतील याचा वेध घेणे अधिक गुंतागुंतीचे ठरते. शिवाय कोविद१९ चा प्रकोप आणि परिणाम अजून चालू असल्याने या अनुभवाचाच अधिक तपशीलवार , विविध अंगानी विचार करणेही अशा भविष्यातील शक्य /आवश्यक बदलांचा वेध घेण्यास उपयुक्त ठरेल.   कोविद१९ चा प्रसार भिन्न राज्यात ज्या वेगाने झाला तो समान नव्हता. शिवाय विविध राज्यात ज्या सम

कोरोना विरूद्धचे युद्ध !          को विड-१९च्या साथीला आपण भिडण्याची सुरूवात होउन तीन आठवडे झाल्याने या लढाईचा आतापावेतो थोडा फार प्रत्यक्ष अनुभव सर्वाना आला आहे! जगातील अनेक देशांत आज टा ळे बंदी चालू असली तरी या विश्वव्यापी संकटाचे परिणाम सर्वत्र सारखे नसून ते लक्षणीयरित्या भिन्न आहेत. या घटनेची व्याप्ति आणि संभाव्य जिवित आणि जीवनहानी पाहता अनेकांनी तिची युद्ध परिस्थितीशी तुलना केली हे समजण्याजोगे आहे. पण अधिक बारकाईने विचार केल्यास या युद्धात ‘ बाह्य ’ शत्रु नाही हे लक्षात येते. कोविदचा प्रसार चीनने गलथानपणाने किंवा दुष्टपणाने केला असा आरोप होत आहे. त्याचा शस्त्र म्हणून वापर झाला असण्याची शक्यता कमी असली तरी प्रयोगशा ळे तून विषाणू चुकून निसटला असण्याची शक्यताही आहेच. मात्र या विषाणूचे विशिष्ट व्यक्ती किंवा मानवी समुहाला लक्ष्य बनविणे असे ‘ उद्दिष्ट ’ असू शकत नाही हे सुस्पष्ट आहे.           चक्री वाद ळे , टो ळ धाड , पूर , त्सुमानी , भूकंप किंवा ज्वालामुखीचा उद्रेक यासारख्या नैसर्गिक आपत्तीच्या घटनांमागेही मानवी समाजाला हानी पोचविण्याचे ‘ उद्दिष्ट ’ नसतेच! पण